BIERSTRIJD (en een enorme portie onnozelheid)

Ook zo aan het genieten van de bierstrijd die is losgebarsten in België? Tja, je moet in tijden van 'de plaag' toch iets verzinnen om onder de aandacht te komen of te blijven. Het eerste wat me opviel was het kapen van de social media door AB InBev, zoals ze dat meer doen als ze weer eens iets te melden hebben. Allerlei Bierprofessoren, Zythologen en Cicerones werden in stelling gebracht en uit de kast getrokken om de markt op te warmen voor 'iets' spectaculairs dat in aantocht is. Ik vertelde u al eens eerder het verhaaltje van, wat ik noemde, de bierfantast Kenny Gould*, bierjournalist voor Forbes Magazine. Het ging in dit geval niet om AB InBev maar om concurrent Heineken, door hetzelfde sop overgoten. Ik fris uw geheugen even op. Knuffel-beer-geek Kenny was door Forbes Magazine van stal gehaald om het verschil tussen wat ze noemden Big Beer en Craft Beer even te marginaliseren. Nu ben ik persoonlijk sowieso al niet zo onder de indruk van die Amerikaanse mafkezen die alles over bier weten, maar soit. Kenny is van de Trump-School-of-Beer en houdt vooral van alternative facts en fake news. De Amerikaanse bierjournalist, volgens mij volledig gesponsord door Heineken – valt het u tijdens 'de plaag' ook op dat bier influencers en biersommeliers het bij hun online bierproeverijen altijd over dezelfde bieren hebben, zou dat ook iets met sponsoring te maken kunnen hebben? – wist het wel uit te leggen. Hij beleefde zijn finest hour door alles op één berg te vegen waar het om pilsfabrieken en artisanale brouwerijen gaat.

Bierfantast Kenny Gould

Bier = Bier en daarmee uit, aldus Kenny! De reporter vindt het, naar typisch Amerikaanse inzichten, interessanter dat de Heinekenplant in Zoeterwoude volautomatisch en met behulp van slechts enkele medewerkers draait, dan dat hij zich de vraag stelt of er ook goed bier wordt gemaakt. Onze connaisseur is van mening dat het met de strijd tussen massa (pils) en artisanaal (craft) gedaan moet zijn, omdat iedereen het recht heeft te maken wat hij wil onder de omstandigheden die hij zelf kiest; ook weer een vorm van typisch Amerikaans opportunisme.

Enfin, ik moest gelijk aan figuren als Kenny denken toen de strijd rondom de nieuwe creatie van AB InBev losbarstte. Een maand geleden dacht ik al: die naam, moet dat nu? Waar heb ik het over beste biervriendjes? AB InBev heeft een sterk Blond bier op de markt gebracht onder de naam Victoria. Nou en, denkt u dan, wat maakt dat uit. Welnu, voor diegenen die mijn serie over de biergeschiedenis van België hebben gemist, fris ik het geheugen voor wat betreft de naamkeuze graag even op.

Victory Ale

Wat is er aan de hand? Ooit in een grijs verleden hadden Victor en Albert Moortgat een brouwerijtje in Breendonk-Dorp, het dorp waar Albert ook nog eens de burgemeesterszetel bezette. Graag citeer ik mijn brouwvriend Frank Boon die in een reactie op wat Chris Bauweraerts me ooit vertelde hoe het allemaal precies was gegaan met die Victory Ale en de komst van cultuurgist geschikt voor bovengistend bier naar België. Frank Boon kent net als ik de verhalen over Albert Moortgat betreffende het 'gisthalen' in Schotland. Frank: „Albert Moortgat heeft mij ooit verteld dat hij voor zijn Duvel een mengsel gebruikte van meerdere gisten, afkomstig uit McEwan’s brouwerij. Volgens Albert – die de brouwer was, zijn broer Victor was de marketeer – had professor Biourge uit de Schotse menggist 3 specifieke stammen geselecteerd die apart werden opgekweekt en daarna samen werden ingezet voor het vergisten van hun zwaar bier Victory Ale.” Nu even naar Chris, die zegt: „In 1926 plaatste brouwerij Moortgat, als één van de eerste Belgische brouwerijen, een Carl Von Linde koelinstallatie. Dat viel exact samen met het veranderen van het receptuur van Victory Ale naar Duvel. Professor Jean De Clerck reed toen als student met de fiets van Leuven naar Breendonk om te helpen bij de transitie en in 1970 gaat deze wereldvermaarde bierwetenschapper zich nogmaals met de Duvel-gist en daarmee met het Duvel-bier bezighouden. Hij selecteerde uiteindelijk de typische gist die voor het brouwen van Duvel wordt gebruikt uit de mengelmoes aan gisten die Albert Moortgat indertijd vanuit Schotland van McEwan had gekregen.” Victory Ale, volgens de makers de verwijzing naar de overwinning in 1918, had volgens mij te maken met twee dingen: in de naamgeving moesten de initialen van Victor en Albert weerklinken omdat ze een iconisch nieuw bier in België hadden gelanceerd en het bier moest van het relatief kleine Moortgat gelijk een belangrijke speler op de Belgische biermarkt maken. Te beginnen in Brussel waar Victor zich graag als aankomend biermagnaat profileerde. De derde reden zou trouwens best wel eens de komst van de gist kunnen zijn.

En zo geschiedde dat Victory Ale transformeerde van een soort Scotch tot het iconische Duvel. Sommige fantasten, als de eerder genoemde Kenny, komen dan al direct aandragen met de mythe dat voor de naam Duvel werd gekozen om de strijd aan te gaan met de in opkomst zijnde abdijbieren. Opdat het bier een échte goddeloze 'duivel' zou zijn, de oorspronkelijke naam van het bier. Maar dat biermerk bestond helaas al in Brussel en bestaat nog steeds en is wonderwel in handen van Frank Boon…

Goed, in 1967 werd Jean De Clerck nogmaals van stal gehaald om Duvel aan te passen om mee op te stomen in de vaart der volkeren. Biersmaken en -voorkeuren waren in die periode, vanwege de nimmer aflatende concurrentie van de pilsfabrieken, namelijk hard aan vernieuwing toe. Pale Ale en Spéciale Belge kwamen op en naast die wat simpele Pale Ale paste best een wat sterkere versie, wat Duvel werd en eigenlijk al was, maar de kleur werd ook een kenmerk: Goudblond. Het bijpassende glas bleef hetzelfde. Duvel werd een sterk merk. Zo sterk, dat de naamgeving van brouwerij Moortgat bij de beursintroductie in 1999 veranderde in Duvel-Moortgat.

Zoek de verschillen...

...het flesje?

Proeftest

In Het Nieuwsblad van 8 juni gaan de vliegende reporters de speelvelden af, opzoek naar het naadje van de kous. Biersommelière Sofie Vanrafelghem geeft als commentaar: 'Dit is geen slimme zet'. Dr. Beer Jeroen Peeters uit Antwerpen gaf wat voorbeelden van mededingers binnen de sterk blond-markt als Hapkin, Sloeber, Satan en Filou en ging alles even kritisch voorproeven, zoals het bij een zichzelf serieus nemende expert hoort, uitgeschonken in een zwart glas (foto).

Uitslag: 1. Duvel, 2. Hapkin (Alken-Maes), 3. Victoria, 4. Sloeber (Roman) en 5. Filou.

Het lijkt mij simpel. Als je het niet kunt kopen – lees: Tripel Karmeliet en DEUS – maak je het gewoon na. Bier = Marketing zei collega Freddy Heineken altijd.

Aspe

Ho ho, wacht eens even. Had Duvel-Moortgat niet ooit een proces aangespannen tegen Filou-brouwer Xavier Vanhonsebrouck vanwege plagiaat? Inderdaad en Xavier verloor niet. Maar wie herinnert zich nog het veel grotere probleem, dat op dit moment (toevallig) uit ons collectief geheugen is gewist: 'Aspe drinkt geen Duvel meer, maar Omer'. Ik zie de krantenkoppen nog voor me. Een ramp! Het leek een verbond voor het leven, maar de schrijver - en daarmee ook commissaris Van In – had er genoeg van. Allebei zetten ze in het vervolg een Omer aan de lippen. „Ik was direct verkocht,” zei Aspe toentertijd tegen Het Laatste Nieuws. Het drama van de bierswitch had zich volgens de schrijver afgespeeld in een café in Blankenberge waar de schrijver een pied-à-terre bezat. Uw scribent weet beter. Het speelde zich af in café De Kleine Tunnel aan St.-Jansvliet in Antwerpen. En had helemaal niets te maken met geld dat door Vander Ghinste was geïnvesteerd in Aspe’s noch Van In’s carrières, zoals vaak werd gesuggereerd.

Nog niet zo lang gelden werd ik tijdens een bierproeverij in datzelfde Antwerpen door een overactieve vertegenwoordiger van Omer letterlijk onder de voet gelopen. Ik noemde Omer als bierstijl behorend tot sterk blond. Toen brak de pleuris uit. De Omer-vertegenwoordiger die toevallig aan de bar stond, stormde naar me toe en onder bedreiging van een vuist met daarin een vol Omer-glas bezwoer hij mijn publiek dat hier sprake was van een Vlaamse Ale, geen sterk blond. Tja, je moet het beestje toch een naam geven. Net als de vertegenwoordiger wil de brouwer van Filou ook wel iets zeggen. Xavier liet het er immers niet bij zitten toen hij out of the blue weer ineens werd genoemd als copycat. Op zijn karakteristieke zwarte postpapier knalde hij er een reactie uit. Graag citeer ik uit de losse pols wat opmerkingen van onze vriendelijke bierreus. Ik citeer: 'Zowel het merk Duvel als Filou behoren tot het segment van de Belgische zware blonde bieren [officieel Sterke Blonde of Belgian Gold, in abv oplopend van 7,5 tot 10,5%]. Binnen elk segment heeft elke brouwerij het recht om te experimenteren met smaak en stijl. Zo creëert elke brouwer, met veel liefde en passie voor het vakmanschap een eigen recept, een eigen bier, een eigen merk. De uitspraak van biersommelier Jeroen Peeters dat Filou Duvel probeert te imiteren, is een aanval op onze rijke Belgische biercultuur! Toen wij onze Kasteel Rouge lanceerden, introduceerden we een geheel nieuwe bierstijl. Ook al waren we de eersten, toch hebben ook wij het recht niet om te beweren dat geen enkele andere brouwerij binnen dit segment mag brouwen. Integendeel, we vinden het een eer dat onze bierstijl opgepikt wordt. Het is zelfs de plicht van mijn collega-brouwers om de grenzen van deze nieuwe bierstijl op te zoeken en te experimenteren. Van een biersommelier verwacht ik dan ook dat die de diversiteit van elk biersegment accepteert en de eigenheid van elk biermerk respecteert'.

Vanhonsebrouck heeft hier een punt. Bij AB InBev echter zijn ze niet van het type grote vriendelijke bierreus, maar van de ratachtigen die zich met heel andere veel stiekemere methodes bezighouden. En dan kom ik toch weer terecht bij de meneer waarmee ik dit verhaal begon, bierfantast Kenny Gould. Die uit eigen onderzoek weet te vertellen dat Budweiser [lees: AB InBev] kiest voor de strategie om speciaalbier drinkers belachelijk te maken, alsmede hun brouwers. Tijdens 'de plaag' zijn ze schijnbaar tot diepere inzichten gekomen. Dat kan ook bijna niet anders als diezelfde plaag naar één van je populairste biermerken wordt vernoemd.

Duivels dilemma

Waar wringt nu het schoentje? De naam en de mythevorming rondom het bier zijn de belangrijkste twistpunten. Victoria gepresenteerd als een modern soort redster en handlanger van St.-Joris die helpt de draak (de metaforische duivel) te bedwingen. Een ander verhaal dat om het bier hangt is dat van de overwinning van aartsengel Sint-Michiel (beschermheilige van de stad Brussel) tegenover de duivel, het kwaad in 1695. Wat zo geestig is, is dat St.-Joris en St.-Michiel (schilderij van Raphael) één en dezelfde persoon vormen. De tweede veel ouder en een soort redder van de mensheid. Samen volgens het Reinheitsgebot uit 1516 het begin van het brouwseizoen op 29 september, Sint-Michielsdag, en het eind op 23 april St.-Jorisdag. Wat een prachtige allegorieën allemaal en wat een flauwekul die AB InBev ons met hun zeververhaal op de mouw wil spelden. Enige vorm van bierkennis ontbreekt daar volledig. Als de kassa maar rinkelt. Wat me brengt bij de afsluiting van dit verhaal. Reeds een week of zes was men op social media bezig de slag te slaan bij AB InBev, waarbij ik me telkens, als ik weer zo’n verhaaltje met daarbij een fotootje van alweer een nieuwe expert zie, afvraag bestaat die echt of komt die uit een fotoarchief? Maar ach, wie weet zijn ze echt en laten ook experts zich – goed betaald denk ik – voor het karretje van de eerste de beste multinational spannen.

Volgens woordvoerster Karolien Cloots moeten we er allemaal niet zo zwaar aan tillen en het veel meer zien als een knipoog naar Duvel. Ik noem het meerijden op de rug van een ander. Het zal wel weer een storm in een Duvelglas zijn. Er bestaan trouwens wereldwijd al diverse Victoria bieren.

Bij Duvel-Moortgat onthoudt men zich voorlopig van ieder commentaar.

© Ariël Meeusen

Reageren: redactie@hopnieuws.be

* Mijn column Brouwmaffia verscheen eind maart 2020 in HOPnieuws en ging over de werkwijze van Heineken op de Griekse biermarkt.